De poëzie van het zelfbedieningsrestaurant

Paul Schrader is ondertussen 75, maar nog steeds erg geboeid door Filmisch Verantwoorde Schuldvragen. Een opzichtige nadruk op gravitas spookt door zijn oeuvre. Schrader zal niet aarzelen om daarbij oude meesters op te roepen: hoeveel van zijn films eindigen er ondertussen al niet met een knipoog naar het slot van Pickpocket (1959)?

Waar iemand als Brian De Palma het recycleren van bekende beelden tot kunst verheft, blijft Schrader toch vaak gevangen in dezelfde schema’s. Anno 2021 heeft hij dan ook iets weg van Mort Rifkin, de ex-filmprofessor uit Woody Allens Rifkin’s Festival (2020), die spontaan zijn liefde voor sixtieskunstfilms verkondigt aan wie het horen wil. Ook in The Card Counter gaat een getormenteerd hoofdpersonage, genaamd William Tell (Oscar Isaac), gebukt onder zijn verleden, ditmaal zelfs gelieerd aan de oorlog in Irak. Qua premisse lijkt The Card Counter dan ook nogal een herkauwing van Schraders oeuvre, inclusief voor de hand liggende parallellen met het door hem gepende Taxi Driver (1976).

Ondanks dit alles is The Card Counter toch een schot in de roos, aangezien Schrader de belangrijkste regel van een filmmaker respecteert: je moet bereid zijn om de kijker te willen verleiden. Zelfs een moreel bedenkelijke antiheld moet het publiek overtuigen dat zijn leefwereld superieur is en dé aangewezen plek om een honderdtal minuten door te brengen. Daar slaagt The Card Counter met verve in. Isaacs William Tell boeit vanaf de eerste minuut. In de openingsscène brengt hij, in voice-over, een lofrede over het gevangeniswezen: de structuur, de voorspelbaarheid, het ontbreken van highs en lows… Dat klinkt inderdaad aanlokkelijk. Zou de gevangenis van Sint Gillis een stilteretraite plus digital detox aanbieden?

Vervolgens neemt Tell je mee op een roadtrip door de Verenigde Staten waarin een resem goktenten, baanrestaurants en motels de revue passeren. Het is het soort reis waarvan je hoopt dat hij nooit zal ophouden. Deze plaatsen (de zielloze hipsters van Cahiers du Cinéma noemen ze natuurlijk ‘non-lieux’) oefenen een magische aantrekkingskracht uit. Het zijn ongentrificeerbare mastodonten, enkel met de wagen bereikbaar (hier geen ergerlijke 15-minute city-toestanden), die buitenproportioneel veel plaats innemen. Dit gebrek aan verdichting is moeilijk te verantwoorden vanuit ecologisch oogpunt en zou menig bouwmeester doen steigeren, maar wat weegt een weinig duurzaam ruimtegebruik op tegen de Edward Hopper-achtige schoonheid van een onthecht individu, verloren in een betonnen oase, badend in lichtreclame? Het personage van Isaac dwaalt rond over eindeloze parkings en in de gangen van nagenoeg verlaten casino’s, wat de film een bijna meditatieve ervaring maakt. Hij is de meester over zijn ruimte, zoals de schepper dat bedoeld heeft. Dit contemplerend kantje lijkt haaks te staan op het recreatieve karakter van goktenten, maar zorgt toch voor een interessante symbiose. Voor het gekwelde personage van Isaac fungeren zijn casinobezoekjes als een vorm van ascetisch hedonisme. Genotsbevrediging, maar op een gecontroleerde, prikkelarme manier en in een omgeving die zich leent tot bezinning en zielsrust. Deze bescheiden opvatting van weelde vinden we zelfs terug in Tells garderobe: effen stoffen, donkere kleuren. Low-key en toch stijlvol, met als pronkstuk een fraaie, zwarte katoenen blouson, die zowel een sportieve als een geklede outfit siert.

Deze veelheid aan schijnbaar tegenstrijdige geneugten maakt van The Card Counter een rijke ervaring. Een prachtige, romantische film voor zij die gevoelig zijn voor de poëzie van een laatavondbezoekje aan de Lunch Garden of een verblijf in een Ibis Airport Hotel; zonder weliswaar een vlucht te moeten halen.