Briefwisseling: Courtisane

Heard melodies are sweet, but those unheard
Are sweeter; therefore, ye soft pipes, play on;
John Keats, ‘Ode to a Grecian urn’ (1819)

Dear John,

Gisteren hoorde ik Percy Shelley en Lord Byron over je spreken. Die laatste beweerde, kort en ontwijkend, dobberend in een bootje, dat *ij geen letter van je las. Voor Byron enkel dode dichters, woorden dus die veranderen in de blik van de lezer, niet langer in die van de schrijver. Het gesprekje vond plaats in vormen die jou totaal vreemd zijn: in Byron & Shelley: Illuminati Detectives (2021) zijn je collega-dichters deel van het nieuwste rollenspel van performers Emily Allan en Leah Hennessey. Via een melange van postmoderne pastiche op horrortelevisieseries en een (poging tot) tongue-in-cheekbenadering van gender, illuminatisamenzweringen en andere hedendaagse hangijzers spelen zij het dichtende duo als detectives die een pseudomythologisch mysterie onderzoeken. Heeft een sinistere seksdemon een man in steen veranderd?

Leentjebuur spelen in de Griekse mythologie, dat is uiteraard wél vertrouwd domein voor jou. Maar als het dan toch aankomt op in een filmzaal bewegende projecties, heb je misschien meer affiniteit met de rondreizende essayfilm Trois jours en Grèce (1991). Daarin vertrekt Jean-Daniel Pollet via notitie- en knipselboekjes – inclusief Artis Historia-achtige prenten van het klassieke Griekenland – bij hem thuis in Frankrijk naar de plek die hij z’n tweede thuis noemde.

In een elliptische filmdans doolt en dartelt Pollets camera over daken en door metrostations. In het gezelschap van een taxichauffeur rijdt hij langs kusten en kleine bars. Zijn blik is er een van smachtende curiositeit, nieuwsgierig naar de vormen voor de camera en de vormen waarin hij z’n reisverslag kan gieten. Tegelijk horen we een amalgaam poëtische citaten van onder meer Euripides en de vlak voor de filmproductie overleden dichter Yiannis Ritsos, en traditionele gitaarklanken die een schijnbaar eeuwig klassiek Griekenland evoceren. De Tweede Golfoorlog, in de film zoals in huiskamers destijds tot ons gebracht via de gemediatiseerde vormen van kranten, tijdschriften en televisiejournaals, injecteert evenwel een dreiging van oorlogsgeweld in het potentieel louter idyllische karakter van Trois jours en Grèce; geweld dat Griekenland van oudsher tot de nadagen van het kolonelsregime al te bekend is.

Volgend op de journalistieke oorlogsbeelden plaatst Pollet bij herhaling shots van z’n rustieke buitenhuis in de Provence. Ze kunnen de dreiging niet oplossen, misschien wel verlichten of alleszins in een bijgesteld perspectief plaatsen. Pollet is een verzamelaar van indrukken (die hij ook ordent, in film). Naar het einde van Trois jours en Grèce zegt hij: “Mijn film is een vaas: je kan hem vullen met alles wat je maar wilt.” Op de voice-over klinkt het antwoord van bevriende schrijver Jean Thibaudeau: “Nee, voor mij moet een vaas leeg zijn, resonerend, muzikaal. Ik kan er slechts enkele korte regels op tekenen die gemakkelijk kunnen worden uitgewist.”

Wat denk jij, John? In ‘Ode to a Grecian urn’ reflecteer je over het lange, onvergankelijke leven van kunst. Zijn artistieke indrukken blijvend van aard? Je antwoord is ambivalent: sporen vervagen, maar schoonheid blijft… Vind je inderdaad waarheid in de woorden die je leest op de Griekse urne: “Beauty is truth, truth beauty,— that is all / Ye know on earth, and all ye need to know”? Een gevoel van verlies lijkt me te overheersen. Als Byron & Shelley: Illuminati Detectives en Trois jours en Grèce echter iets gemeen hebben – behalve dat ze op dezelfde dag tijdens Courtisane 2022 aan jou deden denken – dan wel dit: hoezeer verlies ook besloten zit in hun kern, mens en kunst gedijen bij de herwerking van wat onherroepelijk verloren gaat. In het volle besef van verlies tonen ze een blijvende terugkeer van (nieuwe) vormen en verhalen. Ze oefenen aanhoudend in melancholie. Zonder blind terugverlangen. In een lege vaas weerkaatsen ooit geloste geluiden, maar laat ons via die vervagende klanken niet vervallen in echokamers van nostalgie. Die brengen ons immers naar de echokamers (online en elders) van apathie en ressentiment. Trois jours en Grèce is beweging, tussen verloren en nieuwe vormen; een ode aan een vaas, aan Griekenland en aan een eindeloze reis van gedachten en indrukken. En aan film, een Griekse vaas.

Bjorn

 

Briefwisseling: Courtisane

Fantômas ontvangt en stuurt briefpost vanuit de filmzaal en wandelgangen. Ditmaal een bericht van op het festival Courtisane in Gent.

Banden smeden op Courtisane

Courtisane is een festival van connecties. Tussen films en kijkers, eerst en vooral, maar ook met makers, met eerdere programma’s en tussen verleden, heden en toekomst van het bewegende beeld. De twintigste editie gaat dit jaar door in de slipstream van Film Fest Gent.

 

 

De hand die deelt

Uit de desolate woestenij rond Las Vegas puurt Nina Menkes een eigenzinnig portret van vervreemding. Terwijl de kaarten steeds opnieuw worden geschud, zoekt Queen of Diamonds (1991) een uitweg uit de wanhoop.

Lamento voor een dode slang

De mythe van Orpheus en Eurydike spreekt al eeuwenlang tot de verbeelding: een jonge zanger wil zijn geliefde terughalen in de onderwereld maar verknalt het door om te kijken. Misschien zou de bevrijding beter lukken als de genderrollen werden omgekeerd?

 

 

Het vindersloon van een handtasheld

Details doen ertoe in de films van Asghar Farhadi. Schijnbaar onooglijke handelingen hebben verstrekkende gevolgen, ook als hij ze moedwillig buiten beeld houdt of wegstopt tussen tirades van personages die wegzakken in een moeras van morele ambiguïteit. Zoals de held van A Hero, wiens heroïek vluchtig blijkt.