De hemel kleurt rood: romantisch, ironisch én modern

Wie schrijft nog? Wie slaapt nog? Wie spreekt nog verliefdheid uit? In Christian Petzolds Roter Himmel is de wereld om zeep, geen woord meer nodig, gaan vakantiehuizen op in rook, evenals ideeën en mensen en manuscripten. Maar wat als alles toch ondernomen wordt, naar waarde beleefd?

21.09.2023 | Kathy Vanhout

Christian Petzold schreef een film over een jonge schrijver, Leon (Thomas Schubert), op vakantie met een vriend in een huisje waar toevalligheden zich aaneenrijgen. In het huis wil de schrijver vooral verder werken aan zijn manuscript, de vriend is minder ijverig en laat zich de omgeving welgevallen. Dat er toevallig nog iemand in het huisje logeert, zorgt bij beiden voor grote veranderingen. Ze voelen verschillende dingen en handelen er elk op hun eigen manier naar. De liefde gaat alle kanten op (in- en uitwaarts) en blijft vooral onuitgewerkt.

Het hoofdpersonage draagt de woede van een Rimbaud in zich, maar levert allesbehalve even goed werk af. Zijn eerste manuscript wordt simpelweg rommel genoemd. Hij wordt door de ijsverkopende Nadja (Lydia Beer) in z’n hemd gezet. De zwarte, nooit uitgetrokken blouse van de jonge schrijver geurt de eerste helft van de film nog naar intellectuele arbeid: het moet wel goed zijn wat hij schrijft. Maar terwijl de anderen uit de kleren gaan om samen de zee in te duiken, begint Leon’s hemd naar zweet en zelfzucht te ruiken. Niet alleen Nadja vindt zijn werk slecht, ook de uitgever heeft er geen goed woord over te zeggen. Wanneer de ijsverkopende tong vervolgens haar favoriete Heinrich Heine reciteert, dichtend over een jonge slaaf die sterft als hij liefheeft, wordt het de gekwetste schrijver te veel. Hij drukt nog snel zijn liefde uit voor de vrouw van wie hij niets weet en keert dieper in zichzelf. De redacteur stelt voor simpelweg opnieuw te beginnen, met een volledig ander verhaal.

(Dat tweede manuscript, daar zitten we middenin. De hele film is een meta-spel.)

Petzold maakte een film over het schrijven, over een moeilijke schrijfzomer, over een moeilijk karakter, de nood aan afzondering, de worsteling om die wil tot afzondering door te drijven en tegelijk écht aan het werk te beginnen én niet onsympathiek over te komen. Vreselijk. Je asocialer gedragen dan je bent, niet mee willen zwemmen of koken of daken herstellen. Ten koste van de vriendschap, ten goede van de kunst (zou je willen). Misschien wel de worsteling van vele jonge makers. Openheid tonen, ervaringen opdoen die het werk mee vormgeven, niet overkomen als een complete narcist, het schuldgevoel dragen in die momenten waarin niets gemaakt wordt, terwijl het werk als excuus diende om ergens niet aan deel te nemen. Liegen tegen vrienden die slechte fotoreeksen maken. Een redacteur in een kleine auto. Een knappe vrouw die nieuwsgierig maakt. Goulash in een plastic zak. Blikken die van de ene schone naar de andere overlopen.

Roter Himmel is al dat en een bosbrand, eerst op veilige afstand, later op minder veilige afstand: er groeit en dreigt een rode hemel die op geen enkel toeschouwend gelaat weerkaatst. De aangezichten zijn koud en blauw als in een stille film. De afwezigheid van de reflectie doet vermoeden dat de brand (verwoestend, passioneel, warm, té warm) vooral vanbinnen woedt, want “niemand onttrekt zich ongestraft aan de middelmaat,” schrijft historicus H.W. van Loon. Wie beter wil, krijgt anderen tegen zich, en botst misschien nog wel het meest met zichzelf. Wie de middelmaat te boven wil, kan het spel van de liefde niet spelen, kan zich amper met vriendschappen omringen.

Is dat zo? Of is het hele spel slechts romantische ironie die Petzold opvoert, met Heine en Rimbaud in zijn rangen? Petzold is een filmmaker met grote literaire lust en dat is aanstekelijk, al durven lange lijnen tekst soms mooie composities net verdoezelen en worden metaforen soms verdacht groot. De vlammen zijn grotesk, de verstrengelde lichamen van een jong stel worden naast eenzelfde prent uit klassieke kunstboeken gelegd. Toont Petzold de navelstaarderige, zelfgeslagen kloof met de realiteit in een bewust slechte fictie, en verkoopt hij die vervolgens als iemand anders’ rommel om zichzelf te vrijwaren? Laat in de film breekt immers plots een voice-over aan: het afgewerkte tweede manuscript blijkt de voorbije film te zijn. Een loop. De schrijver schrijft slecht over hoe slecht hij schrijft. Petzold, erbovenop, filmt hoelang slechte kunst het ondanks-alles-oprechte centrum kan blijven van ironiserende kunst.

Hand in hand met Petzold, trachtte de jonge Leon tenslotte niet meer dan iets te maken (creëren zegt men ook wel). De moderne vraagstukken van kruisvuurliefde, het leven van ervaringen (“journeys and experiences“), het leven in een tijdperk van eindeloze afleiding … Het zijn hindernissen die Petzold heus ook ziet. In zijn eigen minimalistische stijl haalt hij de romantiek van de eenzame schrijver onderuit en zet in de plaats neer: een knoeier, net als de rest van ons.

REGIE Christian Petzold
SCENARIO Christian Petzold
FOTOGRAFIE Hans Fromm
MONTAGE Bettina Böhler
MET Paula Beer, Thomas Schubert, Langston Uibel
PRODUCTIELAND Duitsland
JAARTAL 2023
LENGTE 103 minuten
DISTRIBUTIE September Film
RELEASE 6 september 2023 (België), 31 augustus 2023 (Nederland)

gerelateerde artikelen
 

Grote vrijheid in kleine kaders

In liefdevolle vriendschappen worden al eens klappen uitgedeeld, zo ook in Grosse Freiheit. Toch zijn die nooit zo hard als bij een waanzinnig wetssysteem dat blind en roekeloos in het rond slaat omdat mannen elkaar willen liefhebben en ze dat niet eens verborgen willen houden. En dat al eeuwenlang.

Though it’s hurting me/now it’s her story

Met Bergman Island vindt Mia Hansen-Løve in filmmaken zelf een uitweg vanonder het gewicht van de filmgeschiedenis en uit de patstelling tussen artistieke creatie en een verzorgende rol.

 
 

Uit het oog, in het hart

Zoals elke roadmovie is Juho Kuosmanens Compartment No. 6 een ontdekkingsreis naar zichzelf. De Finse regisseur zit zijn personages dicht op de huid, in een poging hun zielenroerselen op 35mm-pelicule te vangen en zo een beeltenis in breedbeeld te schetsen van de zoekende mens.

rabarberstengels, sigaretten, kruisbessenjam en alcohol

Met The Quiet Girl debuteert Colm Bairéad in het klein, in stilte. Een luistervink en een zwijgzaam koppel geven de toon aan.