Levend script

Er wordt weleens gezegd dat elk goed verhaal conflict nodig heeft. Maar het MOOOV-festivalprogramma toont dit jaar met zijn character-driven selectie dat sterke personages het scherm domineren. Met thema’s zoals migratie, coming-of-age, Palestina en feminisme zet het festival zijn protagonisten tegenover een vijandige, egoïstische wereld. In Baby (Marcelo Caetano) stapt een achttienjarige ex-gedetineerde in de prostitutie om niet op straat te belanden. Terwijl in Zafari (Mariana Rondón) een gezin moet zien te overleven in een dystopische toekomst waar eten schaars is. Kortom, het programma toont dat – wie je ook bent – een goed personage niet onopgemerkt blijft. Zij hebben namelijk de kracht om iets te doen wat geen enkele andere kunstvorm kan: ze laten ons gezien en gehoord voelen – niet alleen door wat ze zeggen, maar door wat ze doorstaan. Hun keuzes zijn nooit zuiver zwart of wit, hun emoties altijd tegenstrijdig.

Na het bekijken van Bound in Heaven (Xin Huo) was ik voor het eerst tijdens het festival geëmotioneerd. Xia You (Ni Ni), een vrouw die lijdt onder huiselijk geweld, bouwt met Xu Zitai (Zhou You), een terminale zieke man, een band op die verder gaat dan leven en dood. De obstakels die ze overwinnen, om elkaar dan uiteindelijk toch los te moeten laten, openden deuren naar persoonlijke momenten. De emoties die ik daarbij voelde, zinderden nog lang na. Ik kon dan ook niet wachten om de film met mijn workshopcollega’s te bespreken – om er dan vervolgens achter te komen dat ik als een van de weinigen de film zo had ervaren. Wat hen voornamelijk was bijgebleven, was de ‘onnodige’ focus op cinematografie en de ‘voorspelbare’ verhaallijn, waardoor ze de film minder indrukwekkend vonden. Maar niemand besprak hoe al die componenten afhangen van de personages en hun evolutie. Het valt steeds meer op dat mensen het zelden over de gevoelsmatige invloed van personages hebben, maar vaker over hoe lang een film je aandacht kan vasthouden. Wat nu als we een ‘goede’ film niet meten aan hoe spannend de verhaallijn is, maar aan wie die verhaallijn tot leven brengt?

Of het nu fictie of realiteit is: complexe en gelaagde personages resoneren met ons als kijker. Geen perfecte helden of grote schurken, maar mensen met fouten, twijfels en verlangens die we begrijpen. Door Xu’s ziekte weten we al vanaf het begin dat zijn dood onvermijdelijk is. Wat we niet weten, is dat Xu zélf wil bepalen wanneer hij sterft. Net zoals we niet verwachten dat Xia daadwerkelijk bereid is om haar vertrouwde leven te ontvluchten om met Xu op zoek te gaan naar zingeving. De personages maken keuzes die tegenstrijdig zijn met hun natuurlijke instincten, maar wel geloofwaardig aanvoelen. De twijfel die Xia ervaart wanneer ze overweegt om alles achter te laten, transporteert ons naar momenten waarop we zelf gewaagde stappen moesten zetten. Net in die twijfel beseffen we dat beide personages elkaar nodig hebben om in het reine te komen met wie ze zijn – en met wie ze gaan worden.

Die zoektocht wordt beëindigd wanneer Xu zijn dood kiest en Xia, in de voorgrond, huilend en in stilte wegwandelt. Ondanks het scenisch kader dat de regisseur hier opzet, tonen beide personages dat verdriet niet af te bakenen is. Als personages dit teweeg kunnen brengen, hoe verandert dat dan onze blik op het auteurschap van de regisseur? En welke rol spelen wij daarin als kijker?

De impact die de regisseur wil, kan pas werken als de kijker een emotionele band heeft met beide personages. Deze band ligt niet in de technische aspecten van een scène, maar in het spanningsveld tussen wat gezegd wordt en wat voelbaar is. Pas in die stilte waarin Xia wegwandelt is de kijker niet langer passief en wordt die een medebepaler van de betekenis. We kijken niet enkel naar Xia, maar ook met haar. Haar keuzes worden de onze, haar stiltes worden onze vragen, haar angsten worden onze spiegel. Ze overstijgt haar functie binnen het narratief en in die kwetsbaarheid ontstaat een vorm van co-auteurschap: het personage schrijft zijn verhalen in ons en wij voltooien het met onze interpretatie.

Voor de één is Bound in Heaven een emotioneel liefdesverhaal, voor de ander een verhaal over sterven in waardigheid. Alle potentiële betekenissen krijgen vertakkingen en de film verandert in bijna iets ontastbaars – zo subjectief dat de achterliggende betekenis nooit meer gevonden kan worden. In plaats daarvan ontstaan er afzonderlijke betekenissen, die door de invulling van de kijker allemaal op hun manier een eigen leven beginnen leiden. Personages zijn daarin niet langer dragers van het verhaal – ze zijn het verhaal.

Die subjectiviteit maakt het verhaal niet minder echt of voelbaar – sterker nog: ze zorgt voor een universele herkenbaarheid die dialogen weet te openen over wie wij zijn als mensen. Hun fouten en gebreken kunnen dienen als een spiegel, als we de moed hebben om de personages recht in de ogen te kijken.

Ook als het geen fictieve personages zijn, maar bestaande personen. De documentaire Writing Hawa (Najiaba Noori) vertelt het waargebeurde verhaal van Hawa Noori, een 52-jarige vrouw die op haar dertiende gedwongen werd om te trouwen met een oudere man. Sinds 2019 is ze vastbesloten om zelfstandig te leren lezen en schrijven. Maar haar droom spat uiteen als de Taliban haar woonplaats Kabul komt binnenvallen. Hawa’s reis naar onafhankelijkheid wordt vastgelegd door haar dochter en regisseur Najiaba Noori, maar we ervaren alles door Hawa’s ogen. Haar ongestoorde thuisleven met haar familie is slechts een herinnering wanneer ze het nieuwe regime van de Taliban hoort. Waar woorden tekortschieten, vult het personage die voor ons in. Ze wordt als het ware een echo van de wereld waarin we leven. Niet door beelden, maar door emotie: wanneer Hawa huilt omdat haar kleindochter Zahra ook als een kinderbruid door het leven zal moeten gaan, en je de hoop ziet verdwijnen uit haar ogen, hoef je niet in Kabul te leven om haar teleurstelling te begrijpen.

Hoewel de regisseur noodzakelijk is om de filmische wereld te creëren, gebeurt de invulling door de relatie tussen personage en kijker. Die driehoek heeft de kracht om onze blik op auteurschap te verbreden – afhankelijk van waar we onze aandacht op richten. Echte impact hangt niet alleen af van de hand die het schrijft, maar ook van het gezicht dat het draagt en de blik die het ontvangt. Dat is dus niet de creatieve visie, maar degene die hoopt, leeft en lijdt op het scherm. Degene die zorgt voor een kwetsbaarheid, voelbaar tussen de regels door.

 

Tijdens MOOOV Filmfestival in Brugge begeleidt Fantômas jonge critici in hun schrijven over film. In 2025 namen Federica Alexakis, Misha Groenefelt, Stella Moore, Alessio Sperti, Ian van Asch en Timo van Daal deel aan de workshop.

 

Bioscoopstoelen maar geen tafel

Tijdens het festival MOOOV verbleef een groep jonge filmliefhebbers in Brugge om deel te nemen aan de workshop filmkritiek van Fantômas. Tussen scherm, festivalcafé en hostel tekenden ze hun ervaringen op. Of tussen kerk en onbestaande tafel.

Ode aan de tijdverspilling

Filmfestivals zoals MOOOV bieden niet alleen de mogelijkheid om veel films in korte tijd op het grote scherm te zien, ze dwingen bezoekers ook om tussen vertoningen langer stil te staan bij deze films. Precies die momenten van ‘verloren tijd’ leiden echter tot de meest waardevolle reflecties.

 

 

Wat is er te zien?

In het drukke cultuur- en filmaanbod zoekt ook MOOOV Filmfestival een plekje. Hoe verhouden hun marketingslogans zich tegenover de films die ze promoten?