Verloren geheugen

Aris lijkt alleen op de wereld. Het woord familie is hem vreemd en zijn appartement is zijn beste vriend. Stuurloos en onwennig beweegt hij zich door de ruimte, alsof hij murw is geslagen door een geheim dat hij zelf ook niet meer kan navertellen. Het duurt niet lang voor Aris (een beheerste rol van Aris Servetalis) als patiënt wordt geregistreerd. Hij is immers niet de enige. Overal op straat kijken mensen wezenloos voor zich uit. Ze zijn zombies die geen vlieg kwaad doen.

De curieuze organisatie die Aris opvangt, wil patiënten leren zich een nieuwe identiteit aan te meten. De methode is nostalgisch: met een polaroidcamera op zak strepen gelijkgestemden een bucketlist af. De afwisselende opdrachten creëren een impressionistisch dagboek van een nieuw leven. Aris fietst op een veel te kleine tweewieler en bezoekt The Texas Chain Saw Massacre (Tobe Hooper, 1974). Na iedere activiteit moet hij poseren en afdrukken. Óók als de instructie dubieus en ongemakkelijk is. “Je neemt een drankje. Je laat een vrouw voor je dansen”, klinkt het klinisch van een bandrecorder. “Laat haar met je doen wat ze wil en pak zelf wat je pakken kunt.” Eén cut later zit Aris in een paaldansclub.

Het eerste uur van Apples is afwisselend droogkomisch en dieptreurig. Regisseur Christos Nikou was vóór de productie van zijn debuut meermaals werkzaam als assistent, onder andere van Yorgos Lanthimos (Dogtooth, 2009). Toch komt zijn eigen film niet in alle opzichten over als een typisch product van de zogenoemde Griekse weird wave. Verwacht ook hier statische, beheerste beeldcomposities en surreële situaties (van een memorabel verkleedfeestje tot een atypisch verkeersongeval), maar Nikou bedient zich tegelijkertijd van een thematische inslag en een dramatische kern die veel andere eigentijdse titels uit zijn land vreemd is. Waar talrijke referenties en symbolen bij Lanthimos de uitgespeelde chaos en vervreemding doorgaans alleen maar versterken, komt Nikou juist met een uitgekiende centrale metafoor die helderheid schept in de troebele wereld van de hoofdpersoon.

De toon van de film slaat verder om naarmate doorschijnt dat er meer aan de hand is dan het uitgangspunt van Aris’ amnesie doet vermoeden. Subtiele hints tussen de bedrijven door doen de overheersende vergetelheid versmelten met suggesties van herkenning. Is er dan toch enige houvast? De kracht van Apples schuilt hem daarin dat de wereld om Aris heen blijft uitnodigen tot reflectie. Een metafoor alleen kan het mysterie niet volledig oplossen. Daarvoor resoneert de geestesgesteldheid van gelijkgestemden te veel met een triestige pandemische toestand. Apples werd gemaakt in de eerste helft van 2019, maar de late première in Venetië (nazomer 2020) had een onvermijdelijke invloed op de gevoelens en interpretaties van het publiek. “There are themes of loss and isolation in the film that I feel audiences can definitely relate to more during a pandemic, because a lot of us are dealing with those issues to a larger extent at this time”, zei Nikou begin 2021 in een interview.

In tijden van strenge maatregelen neemt de eenzaamheid toe en voel(d)en we net als Aris de muren op ons af komen. Film kan een ontsnappingsmechanisme zijn om een angstige werkelijkheid het hoofd te bieden, maar individueel escapisme biedt op termijn geen oplossingen. Film vraagt om begrip, empathie en een blijvende, gedeelde ruimte voor collectieve ervaringen. Opdat we nooit vergeten.