Verloren geheugen

Het begrip ‘midlifecrisis’ krijgt opnieuw betekenis in het Griekse Apples, een alternatief pandemiedrama over de lijdzame last van collectief geheugenverlies. De hoofdpersoon is niet de enige die ineens niet meer weet wie hij is. In dit filmuniversum van dolende zielen is vergeetachtigheid besmettelijk geworden.

13.04.2022 | Tim Bouwhuis

Aris lijkt alleen op de wereld. Het woord familie is hem vreemd en zijn appartement is zijn beste vriend. Stuurloos en onwennig beweegt hij zich door de ruimte, alsof hij murw is geslagen door een geheim dat hij zelf ook niet meer kan navertellen. Het duurt niet lang voor Aris (een beheerste rol van Aris Servetalis) als patiënt wordt geregistreerd. Hij is immers niet de enige. Overal op straat kijken mensen wezenloos voor zich uit. Ze zijn zombies die geen vlieg kwaad doen.

De curieuze organisatie die Aris opvangt, wil patiënten leren zich een nieuwe identiteit aan te meten. De methode is nostalgisch: met een polaroidcamera op zak strepen gelijkgestemden een bucketlist af. De afwisselende opdrachten creëren een impressionistisch dagboek van een nieuw leven. Aris fietst op een veel te kleine tweewieler en bezoekt The Texas Chain Saw Massacre (Tobe Hooper, 1974). Na iedere activiteit moet hij poseren en afdrukken. Óók als de instructie dubieus en ongemakkelijk is. “Je neemt een drankje. Je laat een vrouw voor je dansen”, klinkt het klinisch van een bandrecorder. “Laat haar met je doen wat ze wil en pak zelf wat je pakken kunt.” Eén cut later zit Aris in een paaldansclub.

Het eerste uur van Apples is afwisselend droogkomisch en dieptreurig. Regisseur Christos Nikou was vóór de productie van zijn debuut meermaals werkzaam als assistent, onder andere van Yorgos Lanthimos (Dogtooth, 2009). Toch komt zijn eigen film niet in alle opzichten over als een typisch product van de zogenoemde Griekse weird wave. Verwacht ook hier statische, beheerste beeldcomposities en surreële situaties (van een memorabel verkleedfeestje tot een atypisch verkeersongeval), maar Nikou bedient zich tegelijkertijd van een thematische inslag en een dramatische kern die veel andere eigentijdse titels uit zijn land vreemd is. Waar talrijke referenties en symbolen bij Lanthimos de uitgespeelde chaos en vervreemding doorgaans alleen maar versterken, komt Nikou juist met een uitgekiende centrale metafoor die helderheid schept in de troebele wereld van de hoofdpersoon.

De toon van de film slaat verder om naarmate doorschijnt dat er meer aan de hand is dan het uitgangspunt van Aris’ amnesie doet vermoeden. Subtiele hints tussen de bedrijven door doen de overheersende vergetelheid versmelten met suggesties van herkenning. Is er dan toch enige houvast? De kracht van Apples schuilt hem daarin dat de wereld om Aris heen blijft uitnodigen tot reflectie. Een metafoor alleen kan het mysterie niet volledig oplossen. Daarvoor resoneert de geestesgesteldheid van gelijkgestemden te veel met een triestige pandemische toestand. Apples werd gemaakt in de eerste helft van 2019, maar de late première in Venetië (nazomer 2020) had een onvermijdelijke invloed op de gevoelens en interpretaties van het publiek. “There are themes of loss and isolation in the film that I feel audiences can definitely relate to more during a pandemic, because a lot of us are dealing with those issues to a larger extent at this time”, zei Nikou begin 2021 in een interview.

In tijden van strenge maatregelen neemt de eenzaamheid toe en voel(d)en we net als Aris de muren op ons af komen. Film kan een ontsnappingsmechanisme zijn om een angstige werkelijkheid het hoofd te bieden, maar individueel escapisme biedt op termijn geen oplossingen. Film vraagt om begrip, empathie en een blijvende, gedeelde ruimte voor collectieve ervaringen. Opdat we nooit vergeten.

REGIE Christos Nikou
SCENARIO Christos Nikou, Stavros Raptis
FOTOGRAFIE Bartosz Swiniaski
MONTAGE Giorgos Zafeiris
MUZIEK Alexander Voulgaris (als ‘The Boy’)
MET Aris Servetalis, Sofia Georgovassilli, Anna Kalaitzidou
PRODUCTIELAND Griekenland, Polen, Slovenië
JAARTAL 2020
LENGTE 91 minuten
DISTRIBUTIE De Filmfreak
RELEASE 13 april 2022 (België), 17 maart 2022 (Nederland)
OORSPRONKELIJKE TITEL Mila

gerelateerde artikelen
 

Jour de gloire

Na zijn principiële traktaten en zijn subversieve burlesken slaat Bruno Dumont de weg in van de spektakelmaatschappij, met Léa Seydoux als haar verwrongen gelaat.

Though it’s hurting me/now it’s her story

Met Bergman Island vindt Mia Hansen-Løve in filmmaken zelf een uitweg vanonder het gewicht van de filmgeschiedenis en uit de patstelling tussen artistieke creatie en een verzorgende rol.

 
 

Dartelen door het tranendal

Joachim Trier zou je met gemak een moderne meester van de melancholie kunnen noemen. Met The Worst Person in the World raakt hij ons minder met de originaliteit van het verhaal dan met een immens gevoel van herkenning.

De eerste koe, het laatste woord

“Hoelang duurt het om een koe te melken? Maakt het veel lawaai? Geven koeien ook ’s nachts melk?” Met het antwoord op deze vragen valt de beslissing om de melk van de “eerste koe in het territorium” te stelen, maar niemand neemt het woord diefstal in de mond. Kelly Reichardts First Cow speelt een bezwerend spel in een zoektocht naar nét de juiste hoeveelheid woorden.

 
 

Grote vrijheid in kleine kaders

In liefdevolle vriendschappen worden al eens klappen uitgedeeld, zo ook in Grosse Freiheit. Toch zijn die nooit zo hard als bij een waanzinnig wetssysteem dat blind en roekeloos in het rond slaat omdat mannen elkaar willen liefhebben en ze dat niet eens verborgen willen houden. En dat al eeuwenlang.