Briefwisseling: Visite

Fantômas ontvangt en stuurt briefpost vanuit de filmzaal en wandelgangen. Ditmaal een bericht aan het festival Visite in Antwerpen, op de vooravond van hun recentste editie.

10.11.2021 | Bjorn Gabriels

Dag Visite,

Afgelopen weekend bezochten jullie het Breedbeeld kortfilmfestival met een performance en screening die blijven resoneren. Vooral de woorden dan, een krachtige twijfeling en twijfelende kracht tussen hoop en wanhoop. Jullie citeerden de schrijfster Claudia Rankine:

Or, per­haps, Emily Dickinson, my love, hope was never a thing with feathers. I don’t know, I just find when the news comes on I switch the channel. This new ten­dency might be indicative of a deepening personality flaw: IMH, The Inability to Maintain Hope, which trans­lates into no innate trust in the supreme laws that gov­ern us.

Vinden beeldenmakers in de zoektocht naar hoop houvast bij woorden? Of blokkeren die net beelden? Zowat elk halfjaar in Het Bos ervaren we bij jullie festival een dialoog van beelden, geluiden en – niet te vergeten – woorden. Makers in gesprek met makers en publiek, het klinkt eenvoudig. Vaak dreigt er evenwel een niemandsland tussen beeld en woord. Net dat spanningsveld is een rode draad in het werk van Jean-Luc Godard, die in La chinoise (1967) op een muur van een – ostentatief bourgeois – salon liet schrijven: “Il faut confronter les idées vagues avec des images claires.”

Komende zaterdag brengen jullie Vincent Meessen en Omar Ba samen voor een gesprek over Juste un mouvement, een film waarin Meessen La chinoise herwerkt, als een dialoog tussen verleden en heden, tussen Frankrijk en Senegal, tussen een jonggestorven filosoof-revolutionair en zijn achtergebleven familie en kameraden. De in Niger geboren Omar Blondin Diop studeerde in de jaren zestig in Frankrijk, speelde aan de vooravond van Mei ’68 zichzelf als revolterende student in La chinoise en stierf enkele jaren later op 11 mei 1973 in een Senegalese cel onder verdachte omstandigheden. “(Ré) Ouverture du dossier”, pleiten zwarte letters op een witte muur in een hedendaagse scène uit Juste un mouvement.

Meessens film deint mee op de ideeën waarover Omar en zijn generatiegenoten lazen, spraken en schreven. Niet als een reliek van een roemrijk verleden, maar als een prisma om heden en toekomst te beschouwen. Meer dan over Omars dood gaat Juste un mouvement over wat er blijft leven. Het is, zegt Meessen in gesprek met coproducent en filmmaker Olivier Marboeuf, “a cinematographic experimentation capable of connecting the projections and desires of yesterday with those formulated today”.

Deel van wat vandaag nog doorleeft, zijn de woorden van geweld en van verzet. En die vormen een kloppend hart tijdens deze editie van Visite. Zo is de kortfilm One (2020) van Anouk De Clercq een protestperformance gedragen door de krachtige stem van vocalist Helga Davis. Zo verwoorden filmmakers van Collectif Faire-Part in Aire (2021) de haast onoverkomelijke problemen om als Congolezen internationaal te reizen, terwijl achter het vliegtuigraam bijna oneigenlijk idyllisch wolken en blauwe lucht voorbijglijden. En zo maakt This Day Won’t Last (2020) van Mouaad el Salem de onmogelijkheid om te leven en te filmen onder een Tunesische anti-LGBTQ-wet tot een even twijfelend als moedig statement om dat toch te doen. Dit alles als een wissel op verandering.

In Juste un mouvement herinnert een generatiegenoot van Omar aan de revolutionaire slogan “Cours, Camarade, le vieux monde est derrière toi!” Woorden die ook weerklinken in La dialectique peut-elle casser des briques? (René Viénet, 1973), een politieke parodie die Meessens kort aanhaalt en die dezer dagen via het festival Electric Shadows te zien is bij De Cinema. Rennen, weg van een strompelende, maar hardnekkige versie van het oude, naar een nog vorm te geven toekomst. Via echo’s uit het verleden smeedt en herstelt Meessen niet herinnerde banden met het heden. Zijn filmtitel doet dan wel alsof er “slechts een beweging” is, in Juste un mouvement rollen de bewegingen, de omwentelingen over elkaar heen. Documentaire beelden uit 1971 van een staatsbezoek van Georges Pompidou aan Dakar om de Frans-Afrikaanse ruimte te bestendigen, krijgen een hedendaagse pendant in het bezoek van de Chinese vicepresident aan het Musée des Civiliations Noire in Dakar. Diens softpowerwoorden herhalen de oude wereld.

Kijken we bijna twee eeuwen verder het verleden in, dan komen we uit bij Ouvertures (2019), de film die Meessens coproducent Olivier Marboeuf maakte met Louis Henderson en het theatergezelschap The Living and The Dead Ensemble (Fantômas brengt de film op 16/11 naar De Cinema in Antwerpen). Deze collectieve film probeert via een ode aan de Haïtiaanse revolutionair Toussaint L’Ouverture nieuwe toekomstvisies te verbeelden. Zoals Juste un mouvement benadrukt Ouvertures een (vaak vergeten) continuïteit tussen heden en breukmomenten uit het verleden. Waar Meessens film de brug tussen tijdslagen maakt in de overgang, de cut, van shot naar tegenshot, omarmt Ouvertures een voortlevende erfenis van woorden en performances.

Zulke ouvertures, of openingen naar wat nog kan komen, daarrond draait ook deze editie van Visite. Jullie citaat op de Breedbeeld-avond kwam uit Rankines essay Don’t Let Me Be Lonely (2004), een aftastende zoektocht in onzekere tijden. Misschien is de sloganeske stelligheid om vage ideeën in te ruilen voor heldere beelden niet meer voor vandaag.

 

Blijf ons bezoeken met jullie beelden en jullie woorden,

 

Bjorn

 

Meer informatie over Visite, van 11 tot 14 november in Het Bos te Antwerpen, vind je hier.