Candy Crush en kant-en-klare lasagna

Terwijl de rugzak van mijn buurman in de spitstrein op weg naar Fallen Leaves in mijn zij porde en de laptop van de reiziger voor me steeds meer centimeters van mijn plaats innam, concentreerde ik me op de stemmen die om me heen weerklonken. Een man buiten mijn blikveld telefoneerde via de luidspreker. Hij sprak zijn gesprekspartner aan als schatje en reflecteerde met haar over zijn andere relatie; het kon niet meer tussen hen. Haar stem klonk gebroken door de speakers, maar ze smeekte niet. Zij vroeg hem waarom er zoveel vrouwen van hem hielden en hij noemde zichzelf een zotte doos. Toen ik achterom keek om een gezicht op deze woorden te plakken, zag ik dat hij ondertussen Candy Crush speelde. Hij leunde naar voren met een houding die onmogelijk kon voortkomen uit het gesprek dat hij voerde. Ik voelde een afkeer ten opzichte van deze man, maar evenzeer bracht het complete tafereel me in de war. De overvolle trein, het potje Candy Crush en het pijnlijke telefoongesprek leken een opeenhoping van beelden die niet op eenzelfde plaats en moment konden samenvallen. In deze verwarring merkte ik dat mijn oordeel over hem me door de vingers gleed. Het achterliggende drama vertroebelde, terwijl ik zijn schijnbaar onverschillige houding observeerde. Met zijn stramme ledematen en zijn lege blik brak de zelfverklaarde zotte doos zich in mijn ervaring los van de dramatische gebeurtenissen die hij besprak en duwde deze naar de achtergrond.

De herinnering aan deze man op de trein en zijn romantische drama schaduwde later op de dag de personages in Fallen Leaves. Meer bepaald de wijze waarop hij onverschillig en verstard afstand nam van dat drama en de rol die hij erin speelt. Ook de nieuwe film van Aki Kaurismäki is in essentie een romantisch drama, waarin de supermarktbediende Ansa (Alma Poÿsti) en de metaalbewerker Holappa (Jussi Vatanen) op een eigenzinnige manier naar elkaar toe groeien. Alleen lijken de verwachte vurige emoties bij beide personages uit te blijven. Ze houden vast aan een versteende houding waarmee ze de impact van wat hen overkomt niet tonen. De obstakels die hen uit elkaar trekken, de wreedheden die hun alledaagse leven kleuren en alle andere gebeurtenissen die het narratief moeten voortstuwen, hijgen wellicht in hun nek, maar brengen hen niet in vervoering. Ze lijken zich los te wrikken van het onheil dat boven hun hoofden hangt, waarbij de manier waarop ze hun lot ondergaan meer aandacht eist dan het lot zelf.

In een gedeelde strakheid lijken hun lichamen nu en dan een te worden met de decors. De uitdrukkelijke kleuren en uitgelijnde composities drukken echter een gemoedstoestand uit waarin de personages zelf wegzinken. Wanneer zij hun woorden neerleggen, blijven de decors voor hen spreken. Zo smelt de totale mise-en-scène samen tot een organisch geheel. De decors zijn overgestileerd, maar vloeien voort uit het personage dat erin huist. Ze leiden ons dus niet af van de werkelijkheid, maar brengen ons juist dichter bij het menselijke aspect.

De blonde Ansa staat in een perfect georkestreerde keuken. De lichtgroene kleur van de muren wordt gebroken door witte kanten gordijnen. Via een exact gecentreerd raam kan ze uitkijken over een troosteloze avond. Ansa lijkt deel van het decor, de grauwe muntgroene tint van de muren loopt over in haar expressieloze blik. Nieuws over de inval van Rusland in Oekraïne dringt binnen via de retroradio en neemt plaats tegenover haar op de lege keukenstoel. Plots wordt de krakende radiostem doorbroken door het geping van de microgolfoven. Als een robot staat ze recht bij dit geluid, loopt ze naar de oven en gooit ze het glimmende pak kant-en-klare lasagne in de vuilnisbak.

Zowel de blonde vrouw in de keuken als de onbekende man op de trein reageren ogenschijnlijk onverschillig op dramatische gebeurtenissen die hen zouden moeten tekenen. Daarmee eisen ze de aandacht op zichzelf, hun houding en hun omgeving. Ze kauwen als het ware op de werkelijkheid en spuwen die weer uit. Ze verzetten zich tegen de opeenvolging van dramatische gebeurtenissen, in de vorm van een stille en ontwijkende  reactie.

In hun afstandelijkheid en hun weigering om te reageren op wat er zich buiten hen afspeelt, zetten ze hun onmacht om in een halsstarrig verzet tegen de onverschilligheid van het lot. Ansa spreekt verschillende keren over het wegblijven van de regen, maar wanneer het uiteindelijk regent, lijkt het haar koud te laten. Wanneer ze voor het raam staat en de druppels over haar reflectie glijden, laten de strakke lijnen in haar gezicht geen emotie toe.

Kaurismäki portretteert in Fallen Leaves een specifieke attitude, waarbij zijn personages binnenshuis opgaan in een gelijkgezinde mise-en-scène en van daaruit de buitenwereld afzweren. Je zou er een woord voor kunnen verzinnen. Een specifieke portrettering van een gedeelde onmacht  in een vorm van stil verzet waarvan, hoe gestileerd ook, de waarachtigheid je in het dagelijkse leven onverwachts kan overrompelen, in de vorm van een Candy Crush spelende zotte doos.