Een onzichtbare thuis

“We can become part of a widening when we refuse to be narrowed.” Op de Belgische première van All Shall Be Well op Film Fest Gent 2024 werd ik geraakt door dit citaat van Sara Ahmed, aangehaald door Madonna Lenaert. Hen verzorgde een ontroerende introductie over “happiness scripts” en hoe afwijken van het ‘normatieve’ script een daad van verzet en eigen geluk betekent.

Ahmed schrijft ook: “And each time we reject or widen the happiness script, we become part of an opening. We have to create room if we are to live a feminist life. When we create room, we create room for others.” Deze woorden passen wonderwel bij All Shall Be Well, een zachte film die gaat over ruimte verliezen en weer opeisen. Onzichtbaarheid en verlies staan centraal wanneer Pat en Angie, een lesbisch koppel op leeftijd, ruimte innemen en tegelijk onzichtbaar worden gemaakt – door hun familie, de samenleving en specifiek het rechtssysteem.

Een ‘thuis’ is belangrijk, zeker voor LGBTQ+-personen. Thuis is niet louter een dak boven je hoofd, maar een veilig toevluchtsoord waar je jezelf kan zijn. Angie en Pat delen samen zo’n queer thuis, een gezellig en ruim appartement in Hongkong. Op deze plek toont regisseur Ray Yeung de eenvoud van hun liefde. Een warme scène waarin ze Pats familie uitnodigen voor een familiediner laat ons voelen dat alles inderdaad goed komt. Aan het einde van deze gezellige avond krijgt het koppel een tekening van hun nichtje, waarop ze samen met hun huis staan afgebeeld. Deze klassieke kindertekening, hoe eenvoudig ook, is een eerste subtiel moment van subversie: een letterlijke daad van zichtbaarheid, waarin Pat en Angie erkend worden.

Het belang van een queer thuis krijgt een meer prominentere rol wanneer Pat onverwachts overlijdt. De film slaat om, niet alleen in toon, maar ook in kleur. Donkere, blauwe tinten domineren wanneer we Angie zien worstelen met haar rouwproces in een kil en leeg appartement. Aanvankelijk lijkt haar schoonfamilie haar nog te steunen, maar dat verandert zodra de onderhandelingen over Pats erfenis beginnen. Omdat het koppel niet kon trouwen in Hongkong en Pat geen testament had, is Angie geen wettelijke erfgenaam. Ze verliest haar recht op het appartement en alle spullen die ze met Pat deelde. Ook bij het begrafenisritueel wordt Angie aan de kant geschoven. Terwijl haar schoonfamilie vooraan mag staan, wordt zij naar achteren gewezen. Ze wordt gereduceerd tot slechts “een vriendin” van Pat, onzichtbaar gemaakt en ruimte ontnomen.

Dit pijnlijke proces van onzichtbaarheid is een herkenbare ervaring voor veel LGBTQ+-mensen, in het bijzonder lesbische personen. Angie en Pats thuis is daarom net zo belangrijk, waardoor Angie het koste wat het kost niet wil verliezen. Meer dan een woonplek is het een tastbaar bewijs van hun veertigjarige relatie. Zonder het appartement lijkt haar relatie met Pat niet te hebben bestaan.

Toch zet Yeung Angie (sterk gespeeld door Patra Au) niet neer als slachtoffer. Ze toont veerkracht en subtiele momenten van subversie. Ze spreekt zich uit tegen het onrecht van het rechtssysteem, haar schoonfamilie en het rouwproces. Daarbij wordt de schoonfamilie niet clichématig neergezet als antagonist. Hun eigen benarde woonsituaties geven inzicht in hun drijfveren en woonnood, waardoor Yeung een gelaagd familieportret schetst. Zo zien we hoe Pats nichtje in een duizelingwekkende Hongkongse monsterbuilding woont en kampt met een rattenprobleem. Het ruime en gezellige appartement van Pat en Angie staat in schril contrast tot deze dichtbevolkte woontorens. Dat wordt nog extra benadrukt door shots van de omliggende buurten. Van een afstand gefilmd, doorheen hoge poorten en luxueuze ingangen, wijst het appartement ook op het grotere financiële succes van Pat en Angie.

Angies veerkracht groeit in de film. Waar ze in het begin nog timide en verloren oogt, zien we haar steeds meer ruimte innemen en zichzelf zichtbaarder maken. Een ontroerend voorbeeld daarvan is hoe ze samen met haar gekozen familie een alternatieve ceremonie organiseert voor Pat. Na de conflicten rond het traditionele begrafenisritueel kan ze Pat, los van maatschappelijke en familiale verwachtingen, het afscheid geven dat ze had gewenst. Op deze manier breekt Angie met het opgelegde script en creëert ze ruimte voor een ander soort verhaal.

Na afloop van de film dwaalden mijn gedachten af naar mijn eigen queer thuis. Ik keek de film samen met mijn vroegere huisgenoot; iemand die voor mij het traditionele script openbrak en ‘thuis’ een nieuwe betekenis gaf. Misschien lag het aan mijn persoonlijke connectie met het verhaal van Pat en Angie, maar er zweefde een gevoel van warmte en verbondenheid in de zaal. Het was een moment van dankbaarheid – voor het afwijken van het script, voor het zichtbaar maken van het onzichtbare en voor het creëren van ruimte.