Kloppende koorts van een kapotte natie

Met Petrov’s Flu schotelt Kirill Serebrennikov zijn publiek een maximalistische koortsdroom voor die z’n hoofdpersonage en de rest van Rusland ziet verglijden in onwerkelijke chaos.

14.04.2022 | Gilles Vandaele

Tijdens het proces dat het Russische regime hem aandeed wegens vermeende fraude, schreef Serebrennikov het scenario. Na twintig maanden huisarrest begon hij te filmen. In Petrovs hallucinaties, nachtmerries en angsten zijn de paranoia en frustratie van de auteur te herkennen maar ook die van de rest van de natie.

De eerste scène opent met Petrov die op een overvolle bus staat, gefilmd voor de covidpandemie zich opdrong aan de wereld. Van social distancing en mondmaskers dus nog geen sprake. Zijn ziekte wordt meteen duidelijk naar voren geschoven met schreeuwerige kleuren en luid gehoest. Maar ook zijn medepassagiers zijn onwel. Zij zijn gefrustreerde, ongelukkige burgers die te allen tijde op het punt staan elkaar naar de keel te vliegen. In hun bitsige interacties nemen generatieconflicten, antisemitisme, seksisme en vooral heel veel nostalgie de voorgrond. De koortsige Petrov treft op deze bus een ellendige natie, versmacht door gevoelens van onrust en heimwee naar een Russisch verleden dat nooit echt bestaan heeft.

De wervelwind aan nachtmerries start wanneer Petrov het voertuig verlaat. Soms zijn het die van Petrov (Semen Serzin), andere keren die van zijn vrouw (Chulpan Khamatova). Beiden hebben een gewelddadige griep die hen tot hallucineren brengt. Niet verwonderlijk gezien alcohol en vervallen aspirines uit het Sovjettijdperk als enige medicijnen dienen. Een treffende metafoor die ook enkele grappige momenten oplevert. Petrov’s Flu puilt uit van dit soort bijtende beeldspraken. Elk van deze ogenschijnlijk krankzinnige fantasieën draagt uiteindelijk bij tot de atmosfeer maar ook de betekenis van dit surreële epos.

In dit eerste deel kiezen Serebrennikov en zijn team voor een totale aanval op de zintuigen. Een complexe klankband, elektrische gitaren, kleurrijke cinematografie en een heel hoog tempo bepalen de cadans. Petrov en zijn vrouw vallen van de ene donkere fantasie in de andere. Ruimte om te ademen is er niet. Niet alle langgerekte nachtmerries voelen even relevant en al snel dreigt Serebrennikov hoofdpersonage, vertelling en publiek te verliezen in de chaos. Gelukkig schakelt de film voor het tweede deel over in een andere versnelling.

Het gevoel dat het allemaal beter was in het verleden lijken alle personages te delen. Serebrennikov echter houdt er een sceptische houding op na. Via enkele prachtige flashbacks gaat hij de dialoog aan met dit overheersende sentiment. Hij toont gekoesterde jeugdmomenten van Petrov, maar brengt eveneens de duistere kant van deze herinneringen voor het voetlicht, en daarmee ook de hypocrisie en doofpotmentaliteit die erachter schuilgingen. Deze tegenstelling werkt hij subtieler uit dan het eerste, rollercoasterachtige gedeelte, al laat hij ook hier de kans niet liggen om te experimenteren met de vorm van zijn film. Het is in deze conflicterende recollecties dat Petrov’s Flu z’n vormelijke en thematische hoogtepunt bereikt.

Dat Serebrennikov zich aangetrokken voelt tot het bombastische is duidelijk. Toch krijgen zijn ideeën vooral in het tweede, meer bedachtzame deel echt de kans om te schitteren. Op verschillende manieren portretteert hij Rusland als een zieke natie waarin het leiderschap het noorden kwijt is en de bevolking zich vergrijpt aan nostalgie bij gebrek aan andere houvast. Petrov’s Flu is een sombere en cynische film die toch plaats vindt voor speelsheid, zowel met de materie als met de vorm. Dat de film geen antwoorden biedt op de vraagstukken die de kern uitmaken van het verhaal lijkt Serebrennikov niet te storen, noch dat de film bij momenten te lang aanmoddert. Als pompeuze diagnose van een land in verval beschikt Petrov’s Flu echter over genoeg inhoudelijk vernuft en vormelijke inventiviteit om zich te laten gelden.

REGIE Kirill Serebrennikov
SCENARIO Kirill Serebrennikov, Alexey Salnikov
FOTOGRAFIE Vladislav Opeleyants
MONTAGE Yuriy Karikh
MET Semen Serzin, Chulpan Khamatova, Yulia Pereslid
PRODUCTIELAND Rusland, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland
JAARTAL 2021
LENGTE 145 minuten
DISTRIBUTIE Imagine Film Distribution
RELEASE 30 maart 2022 (België), 24 februari 2022 (Nederland)
OORSPRONKELIJKE TITEL Petrovy v grippe

gerelateerde artikelen
 

Staatsgeheim binnen en buiten het kader

Uit voormalige Oostbloklanden komen er sporadisch ‘revisionistische’ films, waarin een nieuw licht wordt geworpen op historische fenomenen die tijdens de Koude Oorlog in de doofpot waren gestopt. Enkele voorbeelden zijn Sunshine (István Szabó, 1999) en Katyń (Andrzej Wajda, 2007). Andrej Kontsjalovski’s Dear Comrades! sluit daarbij aan.

Tussen tweevoud en tweedeling

De ware inhoud van Son-Mother verschuilt zich achter een donker doek. Man en vrouw, moeder en zoon worden tegenover elkaar geplaatst, tussen hen verschijnen de diepste afgronden. Ook als toeschouwer kijk je soms angstig neer op koude, kolkende diepten.

 
 

Verloren geheugen

Het begrip ‘midlifecrisis’ krijgt opnieuw betekenis in het Griekse Apples, een alternatief pandemiedrama over de lijdzame last van collectief geheugenverlies. De hoofdpersoon is niet de enige die ineens niet meer weet wie hij is. In dit filmuniversum van dolende zielen is vergeetachtigheid besmettelijk geworden.

Briefwisseling: Berlinale III

Fantômas ontvangt en stuurt briefpost vanuit de filmzaal en wandelgangen. Ditmaal een bericht van op de Berlinale.

 
 

Grote vrijheid in kleine kaders

In liefdevolle vriendschappen worden al eens klappen uitgedeeld, zo ook in Grosse Freiheit. Toch zijn die nooit zo hard als bij een waanzinnig wetssysteem dat blind en roekeloos in het rond slaat omdat mannen elkaar willen liefhebben en ze dat niet eens verborgen willen houden. En dat al eeuwenlang.