Ark van attracties

De Colophon is elegant en lila. Ze is een woonboot en een totaal enigma gehuld in de nevel. Ze geeft haar naam ook aan de eerste van Alexandre Koberidzes kortfilms die zijn kenmerkende stempel draagt. Terwijl zijn debuut Der Fall (2013) nog bol stond van het absurdisme — “Three people were sitting in the cafe when the man enters. Not all saw the donkey, he has staked out. No one could remember what he ordered. Wherever he went, and no one knew. But a short time later, three people are dead”, zo luidt de synopsis — is Colophon een romantisch sprookje dat terugkijkt naar het begin van de cinema en die oorsprong op z’n puurst presenteert.

Koberidze grijpt terug naar Tom Gunnings ideeën over de ‘cinema of attractions’, de essentie van de vroege film eind 19de eeuw. Toen stelde de specificiteit van het filmmedium de gebroeders Lumière en andere filmpioniers in staat om tijd en ruimte op een andere manier beschouwelijk te maken. Aan het begin van de 20ste eeuw zagen filmmakers als Georges Méliès en D.W. Griffith de schoonheid in van het ritselen van de bladeren in de vroegste films van de Lumières. In dezelfde geest brengt de 21ste-eeuwse impressionist Koberidze ons in vervoering door het capteren van het wiegend riet, het ochtendgloren dat de lucht uiteen doet spatten in een amalgaam van kleuren, of een vogel die hem afleidt van de wolken die hij kadreert. De Colophon doorklieft een niet nader genoemde stroom op weg van Heinde naar Verre. De camera aan boord taxeert al glijdend bomen, apprecieert de reflecties op het wateroppervlak en plaatst ons in een magisch isolement.

Een alwetende vrouwenstem verhaalt over het verloop van de tocht die het zonderlinge mannelijke hoofdpersonage onderneemt; diens dagboekaantekeningen worden als tussentitels gepresenteerd. In samenspel met de zachtheid van zijn beelden trekt Koberidze alle archaïsch-narratieve registers open. Dat mondt uit in een betovering die van hem een magiër van de low-budgetcinema maakt. Je proeft de dauw. En je proeft de tranen van het mysterieuze Meisje dat het hoofdpersonage aan boord neemt op de 21ste dag van zijn reis. Het Meisje huilt iedere dag van de week tranen in telkens andere geometrische vormen, maar we zien haar de hele film lang enkel van op de rug. Het spektakel speelt zich af in onze verbeelding.

Dit werk toont het doodgewone met eerbied en verwondering, en ontzegt ons het expliciet magische, maar daarin schuilt net zijn kracht. Colophon is ironisch in de zin dat ons dik aangezette veelhoekige tranen beloofd worden, maar we die niet te zien krijgen. Nadat de visvangst stokt en de Jongen om brood moet gaan, houdt hij op de terugweg even halt in een veld, waar hij als voor het eerst het bestaan ontdekt van de wijde wereld die zijn meanderend universum omgeeft. Een indringende interactie met een koe en daaropvolgende vlucht tussen hooibalen evoceren de onschuld van Ninetto Davoli uit het werk van Pasolini. De folkloristische muziek is schaars, maar erg indringend en bijna sacraal. De Jongen leest een krant zoals Bill Murray dat in een Wes Anderson zou doen: omgekeerd, en dat wel tien seconden lang. Het eigenzinnige, absurde is niet weg, maar het levert fijnzinnige, ritmische sequenties op.

Koberidze is een socratisch vragensteller en weigert koppig de respondent te spelen, of zijn blik aan ons op te dringen. Hij observeert, bedenkt er verhalen bij, werpt hier en daar een lijntje uit waarmee we aan de slag mogen, zonder ons een hint te geven wat we er dan mee moeten aanvangen. Hij houdt daarbij nooit rigoureus vast aan een stijlprincipe, maar weet alles met elkaar te verbinden. Er ontstaat een dialoog met zijn kijker, die zelf de microverhalen moet construeren waarvan Koberidze slechts de fundamenten heeft gelegd. “What the modern movie lacks is beauty – the beauty of the moving wind in the trees”, zei Griffith in 1944. Koberidze luistert al sinds 1984 belangstellend naar die stemmen uit het verleden. Schoonheid primeert en volstaat. We mogen zelf uitmaken waarin en waarvoor, want dat gaat Koberidze dus niet voor ons doen.

Colophon is te bekijken op streamingplatform Mubi. In Fantômas #2 schreven we naar aanleiding van What Do We See When We Look at the Sky over Koberidzes werk.