De absurde acrobaat

Als een boom in een bos omvalt en er is niemand in de buurt om het te horen, maakt het dan geluid? In Sebastian Diaz Morales’ Suspension blijft een man vallen, zonder ooit te landen. Valt hij dan nog? Twee vragen die het warme vertrouwen bieden dat onze wereld in al haar werkelijkheid toch vele ficties kent.

Een tuimeling, een uitspatting, van kleine deeltjes waaruit, toen ik de Gentse Kunsthal binnenwandelde, enkel vingers nog zichtbaar overbleven. Een sterk tegenlicht verduistert een man die wel horizontaal lijkt recht te staan, die op magische wijze maar toch als vanzelfsprekend in evenwicht zweeft. Hij wordt overvallen door botsende deeltjes, opwaaiend stof, door vervlogen krijt en klei (of tijd), in een ruimte die meer op een werf lijkt dan op een gemiddelde galerieruimte (die vaak niet meer is dan een reusachtig wit canvas). Op de werf een stelling, badend in rood licht. Tussen de stelling en het projectiedoek gewurmd en eeuwenlang achter verscheidene gipslagen verborgen: een flink toegetakelde vijftiende-eeuwse fresco met onder anderen grootsterren Jezus, Maria en apostel Johannes. Hun krijtogen (misschien wel tijdens de Beeldenstorm van 1566 uitgekrast) belanden nu als knipsel in een collage. Nieuwe tijd, oude fictie. Die door Morales bewust gekozen vermenging van materialen en momenten zorgt ervoor dat niets nog vaststaat.

Zo geen stelling, zo ook geen tijd. De werkelijke aanvang van Suspension ligt in de eerste ‘vertoning’ misschien, die al van 2014 dateert, maar net als de bomen in het bos begon ze misschien al eerder. Viel de acrobaat al wél een keer. Voor een ander publiek of voor helemaal niemand? Bovendien is de zichtbare tijd, de tijd die ik zag, zo sterk uitgerekt dat elke vers opspringende druppel een nieuw begin lijkt. De grenzen zijn moeilijk voelbaar. En de ruimte dan? Een zoeklicht tekent op het lichaam van de zwevende man, er dreunt een diepe bas. De man kijkt in het rond en afhankelijk van waar je je bevindt, kijk je hem recht of schuin in de ogen. Je kan en mag met hem meewandelen op de verschillende verdiepingen van de stelling. Met of zonder fresco op de achtergrond. De stelling beklimmen betekent een nieuwe hoek kiezen, de plotse ‘kader-in-stelling’ contrasteert met de ongekaderde, naakte fresco. Geen eenheid in tijd, geen zekerheid in de ruimte.

De stelling is bovendien lelijk en het geluid is vreselijk. Ik durf me amper te bewegen, ik ben nochtans alleen. De man daarentegen tuimelt maar door met zijn diagonaal gespannen aders in steeds van kleur veranderende mist (warmer rood, dikkere nevel). Ik denk aan films met mist en uit mijn herinneringen duiken op: Nuit et brouillard (1956) en Landscape in the Mist (1988). Nevel en herinneringen, nevel en grenzen, nevel en vrijheid of juist het einde der tijden. In de gedachten van de tuimelaar spookt mogelijk een citaat uit een eerder werk van Morales, getiteld The Apocalyptic Man (2002): “Suddenly you recall a lost detail, from among in the thousands of days that you’ve lived.” De man die zonder tijd zweeft, leeft ook al duizenden dagen, dat onthult op z’n minst de stoppelbaard.

Juiste herinneringen opgraven is als onhaalbare acrobatieën proberen uit te voeren, maar Morales is niet geïnteresseerd in de juiste herinnering. Voor Suspension baseerde hij zich op een strip uit Jean Girauds Mœbius-reeks, een reeks die haar naam niet gestolen heeft. ‘Suspension’ is het ‘oponthoud’: niet de vertraging, maar de werkelijke pauze (die daarom niet zonder beweging is). Mœbius is het onmogelijke oppervlak, de uitwegloze beweging. Mœbius, acrobaat van het absurde dus. Noem hem dan maar Pirandello. Luigi Pirandello wijdde een oeuvre aan het uitzoeken van de verhouding tussen wat echt is, wat gemaakt is en wat niet te begrijpen valt. Hij schrijft dat het leven vol absurditeiten zit, die niet eens waarschijnlijk moeten lijken, eenvoudigweg omdat ze waargebeurd of werkelijk zijn. Die zekerheid, op haar beurt, geeft de vrijheid om de ware wereld als één grote fictie te lezen. Of gelezen in Morales’ werk: als vele kleine ficties, in dit geval gebundeld in een eindeloze afgrond.

Suspension is nog tot 2 januari te bekijken in Kunsthal Gent. Meer informatie vind je op de website van organisator Art Cinema OFFoff.