Het is een jaarlijks, arbitrair ritueel, nooit af en nooit bevredigend. Maar het is ook een oefening in wikken en wegen, stilstaan en mijmeren. Fantômas blikt terug met de woorden van acht filmcritici en twee filmmakers.

Radu Jude is berucht voor zijn onvermoeibaar vermogen om het donkere verleden van zijn land binnenstebuiten te keren. Met Bad Luck Banging or Loony Porn, zijn Gouden Beer-winnende nieuwe film, kijkt hij met een even chirurgisch precieze blik naar het heden.

Het graf blijkt een wieg, een bakermat voor collectief verzet in het trefzeker vormgegeven This Is Not a Burial, It’s a Resurrection van Lemohang Jeremiah Mosese, over een dorp in Lesotho dat het water aan de lippen krijgt.

Na Jackie – achternaam: Kennedy – creëert Pablo Larraín met Spencer – voornaam: Diana – een tweede staatsportret: een zonder de starheid van postzegels of pondbiljetten dat even letterlijk als figuurlijk inzoomt op prinses Diana’s diepe eenzaamheid.

Adam McKays nieuwste film gaat níét over een komeet die op de aarde zal neerstorten. Met een uitblinkende sterrencast, flitsende look en donkere ironie reflecteert Don’t Look Up zelfbewust over hoe barslecht onze hyperreële consumptiemaatschappij omgaat met de reële dreigingen van de klimaatcrisis.

Tijdens de lockdown werkte regisseur Chloé Malcotti in Brussel haar film Medusa af. Op het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) toonde ze die in aanwezigheid van drie van de acht protagonisten met wie ze in het Italiaanse kustdorpje Rosignano-Solvay de film maakte. Het was een weerzien na drie jaar afstandscontact.

Met Bergman Island vindt Mia Hansen-Løve in filmmaken zelf een uitweg vanonder het gewicht van de filmgeschiedenis en uit de patstelling tussen artistieke creatie en een verzorgende rol.

Met zijn monumentale video-installatie Suspension maakt Sebastian Diaz Morales het Oude Huis van het voormalige Caermersklooster – nu een tentoonstellingsruimte van Kunsthal Gent – tot een werf. Tussen de metalen spijlen van een metershoge stelling kan je in alle (bewegings)vrijheid kijken naar een man die in een val vasthangt.

De collectieve film Ouvertures is een samenwerking tussen Olivier Marboeuf, Louis Henderson en het Haïtiaanse kunstenaarscollectief The Living and the Dead Ensemble. Een van hen, Léonard Jean-Baptiste – ook bekend als léO -, schreef speciaal voor Fantômas een gedicht.

Drie dagen na de dood van haar echtgenoot komt Vitalina aan in Portugal. Dromend van een beter leven had hij haar jaren geleden achtergelaten in Kaapverdië. In zijn krappe kamers kijkt ze nu, in Pedro Costa’s Vitalina Varela, haar migrantennachtmerrie in de ogen. Op fluistertoon gaat ze het gesprek aan met het verleden.

Joachim Trier zou je met gemak een moderne meester van de melancholie kunnen noemen. Met The Worst Person in the World raakt hij ons minder met de originaliteit van het verhaal dan met een immens gevoel van herkenning.

De Hongaarse pionier Márta Mészáros filmde een veelzijdig oeuvre bij elkaar. De voorkeur voor het banale en het understatement maakt haar films tot krachtdadige cinema, even persoonlijk als politiek.

De veertienjarige Johnny dealt in drugs; regisseur Jeroen Perceval in moraal. En hoewel dat laatste uiteraard minder gevaarlijk is, bewijst Dealer dat een overdosis aan boodschapperigheid toch fataal kan zijn.

De titel van Anke Brouwers’ prachtige, verstomming opwekkende boekdebuut Mooi zijn en zwijgen: de machtige vrouwen van de Amerikaanse stille film is misleidend. Wie verwacht dat het een biografie is over een aantal lang vergeten filmmaaksters en actrices, zal – hopelijk aangenaam – verrast zijn, want het is zoveel meer dan dat.

Pig is veel meer een film over mannen en de manier waarop ze met liefde en verlies omgaan dan een film over afwezige zwijnen (wat in dit geval misschien wel hetzelfde betekent).

Fantômas ontvangt en stuurt briefpost vanuit de filmzaal en wandelgangen. Ditmaal een bericht van op het festival Courtisane in Gent.

Wanneer Hij over haar neerdaalt, wordt Maud extatisch. Haar anders verkrampte lichaam kronkelt over de vloer als dat van een danser. Als dat van Amanda, voor zij ongeneeslijk ziek werd en onder de zorg kwam van de diepgelovige verpleegkundige Maud. In Saint Maud neemt de thuisverzorgster de controle over haar patiënt, terwijl ze die over zichzelf steeds meer verliest.

In her short documentary My Uncle Tudor, part of the international competition at Film Fest Gent, Olga Lucovnicova faces a troubled personal past. The letter she writes to Fantômas reflects on how such a personal story, told in a film, can bring about changes far beyond the cinema screen.

In Laura Wandels debuut Un monde krijgt de afkorting PTSD een alternatieve betekenis. Door te visualiseren hoe de jonge Nora de chaos en pesterijen op de speelplaats ervaart, evoceert ze een instant gevoel van ‘Playtime Stress Disorder’.

Courtisane is een festival van connecties. Tussen films en kijkers, eerst en vooral, maar ook met makers, met eerdere programma’s en tussen verleden, heden en toekomst van het bewegende beeld. De twintigste editie gaat dit jaar door in de slipstream van Film Fest Gent.

Na een bijna twee jaar durende knipperlichtrelatie met quarantaines en lockdowns mogen we ons kot weer uit. Toch zijn de zalen gevuld met performances waarin virtualiteit centraal staat. Virtualiteit als in futuristische apparatuur, uitrusting en inkleding, maar ook in relatie tot tijd, en dan in het bijzonder als het verlangen naar een bepaalde tijd.

De eerste tentoonstelling die de Brusselse bioscoop Palace presenteert, is er een die in Frankrijk stofwolkjes deed opwaaien. Tussen films, foto’s, kostuums en de deux-chevaux uit Le corniaud (1965) verschijnen trendy tributen aan Louis de Funès, dé driftkop van de Franse komedie.

Wat gebeurt er in/met de Vietnamese cinema? Waarom blijven we over censuur praten als het over Vietnamese films gaat? Is dit omdat Vietnamese filmmakers – wij/hen – zo ongetalenteerd zijn dat we over censuur moeten roepen om wat aandacht te krijgen? Zijn we inderdaad, zoals honderden kijkers beweren, slecht bezig en is het allemaal “much ado about nothing”?

Liesbeth De Ceulaers docufictiefilm Holgut verbindt mythes en legendes uit het verleden met gemoedelijke gesprekken in het heden en droombeelden over de toekomst. In alle drie waart iets van de lang uitgestorven mammoet rond: soms slechts een afdruk, soms een enkele slagtand, soms het hele beest met huid en haar en knipperende tekenfilmogen.

Uit voormalige Oostbloklanden komen er sporadisch ‘revisionistische’ films, waarin een nieuw licht wordt geworpen op historische fenomenen die tijdens de Koude Oorlog in de doofpot waren gestopt. Enkele voorbeelden zijn Sunshine (István Szabó, 1999) en Katyń (Andrzej Wajda, 2007). Andrej Kontsjalovski’s Dear Comrades! sluit daarbij aan.